Şarkı çevirisinin kayıtlı ilk örneklerine 1900’lü yılların başında rastlanmaktadır. Söz konusu yıllar, kayıt cihazları ve plakların da insan hayatına ilk girdiği dönemdir. Bir başka deyişle, müzik ve çeviri, ilk plaklardan, yani ilk kayıtlardan bugüne hep yan yana var olmuştur. Bugün dijital platformlardan rahatlıkta ulaşabildiğimiz sonsuz sayıda müzik eseri arasında da çok sayıda şarkı çevirisi bulunmaktadır. İlk kaydına 1908 yılında rastladığımız anonim halk ezgisi “İzmir’in Kavakları”, 1940’ta Carl Ebert’in öncülüğünde Türkçe’ye çevrilerek sahnelenen opera “Madame Butterfly,” 1961 yılında Fecri Ebcioğlu’nun Fransızca “C’est Ecrit Dans Le Ciel” adlı pop şarkıya yazdığı Türkçe sözler ve İlham Gencer’in yorumuyla plak olarak yayınlanan “Bak Bir Varmış Bir Yokmuş,” Sezen Aksu’nun Yunanca aslı “Mia Pista Apo Vosforo”ya yazdığı sözleri ve yorumuyla 1991’de kaset olarak yayınladığı “Her Şeyi Yak”, Fransızca aslı “Comme D’habitude”den İngilizceye “My Way” adıyla çevrilen ve Athena’nın Türkçe sözleriyle 2011’de yayınladığı “Ben Böyleyim” icraya yönelik şarkı çevirisinin çok sayıda örneğinden yalnızca birkaçıdır. Şarkı çevirisine günümüzde geleneksel televizyon kanalları ve dijital platformlarda yayınlanan dizi, film ve reklamlarda, ve benzer şekilde dünyayla eş zamanlı olarak farklı dillerde yayınlanan bilgisayar oyunlarındaki şarkıların dublaj ve/veya altyazılarında da sıklıkla rastlanmaktadır.
Akademik çevrelerde 1970’lerden itibaren opera çevirisiyle başlayan araştırmalar, 2000’lerin başında halk ezgileri, pop müzik, rock müzik çevirisi gibi türlere gösterilen ilgiyle artmış, şarkı çevirisi araştırmalarının alanını ve niteliğini geliştirmeye başlamıştır. Söz konusu yıllardan bugüne şarkı çevirisi üzerine yapılan araştırmalar dünyada görece olarak artmakta da olsa, özellikle Türkçe yayınlarda az sayıda kişi dışında bu alanı çalışan araştırmacı bulunmadığı gözlenmektedir. Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilim Bölümü bünyesinde 2017’de verilmeye başlayan ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bir ilk olan icraya yönelik “Şarkı Çevirisi” dersi içeriğinin de çoğunlukla üniversitelerin mütercim-tercümanlık ve çeviribilim bölümleri programlarında bulunan “Görsel-İşitsel Çeviri” dersinin içinde küçük bir ayrıntı olarak kalması da, geleceğin araştırmacıları olacak öğrencileri şarkı çevirisi konusunda yeterince bilgilendirmeyerek bu eksiklikte rol oynamış olabilir. Şarkı çevirisi, tüm alt alanlarıyla, hem araştırma alanı olarak hem de sektördeki ihtiyaç bakımından gittikçe daha da büyük önem kazanmaktadır. Bu eksikliği doldurmada önemli bir rol oynayacağına inandığımız 1. Ulusal Şarkı Çevirisi Kongresine gönderilecek bildiriler, aşağıdaki konu başlıkları ya da şarkı çevirisiyle ilgili başka konular hakkında olabilir:
- İcraya yönelik şarkı çevirisi
- Dizi ve filmlerde şarkıların alt yazı çevirisi
- Çizgi filmlerde şarkı çevirisi
- Mizah alanında şarkı çevirisi
- Göstergeler arası şarkı çevirisi (Örn. şiirden müziğe)
- Edebiyatta müzik ve şarkı çevirisi
- Yeniden çeviri bağlamında şarkı çevirisi
- Diller arası şarkı çevirisi
- Dil içi şarkı çevirisi
- Halk ezgilerinin diller arası/dil içi çevirisi
- Opera/libretto çevirileri (icraya yönelik/ alt/üst yazı)
- Yapay zekâ ve şarkı çevirisi
- Şarkı çevirisi tarihi
- Antolojiler ve şarkı çevirisi
- Hayran kitapları ve internet sitelerinde yer alan bilgilendirme amaçlı şarkı çevirileri
Kongre Yeri ve Tarihleri:
İstanbul Atlas Üniversitesi Vadi Kampüsü, Ralph A. Defronzo Oditoryumu, 7- 8 Ekim 2024
Bildiri Özetleri:
- 1. Ulusal Şarkı Çevirisi Kongresi için bildiri özetleri 15 Ağustos 2024 tarihine kadar sarkicevirisi@atlas.edu.tr adresine gönderilebilir. Bildiri özetleri, kaynakça hariç 250-300 kelimeden oluşmalı, ayrıca 5 adet anahtar kelime belirtilmeli, ve tüm bunlara 100 kelimeyi geçmeyen yazar biyografisi de eklenmelidir. Kongrenin dili Türkçedir.
- 1. Ulusal Şarkı Çevirisi Kongresine kabul edilen bildiriler 22 Ağustos 2024 tarihinde e-posta yoluyla ilan edilecektir. Kongrede bildiri sunumlarına 20 dakika, sunumlara dair sorulara ise 10 dakika ayrılacaktır, katılımcıların sunumlarında 20 dakikayı geçmemesi önemle rica olunur.
- Bildiri sunan yazarlara, istemeleri halinde, ve gerekli hakem sürecinden geçmek suretiyle, ULAKBİM TR Dizin’de taranan Söylem Filoloji Dergisi’nin 2025 yılında yayınlanacak ilk sayısında 1. Ulusal Şarkı Çevirisi Kongresinde sunacakları konuları ele alan özgün makalelerini yayınlama olanağı sunulacaktır. Bu konuda ayrıntılı açıklama ileri bir tarihte e-posta yoluyla yapılacaktır.